Ingrediënt 2: Beeldmateriaal

Een krachtig beeld waar ik het schilderij op baseer

Als ik een kop zie, kijk ik naar hoe ik die kop zo gaaf mogelijk op doek kan krijgen. Als ik een vlakke saaie nikszeggende foto krijg van iemand, dan word ik daar niet bepaald warm van. Een beeld moet in essentie al een goede basis vormen voor mijn schilderijen. Dit wil niet zeggen dat dit voor alle kunstenaars geldt, maar voor mij is dit onmisbaar. Ik heb in het verleden mezelf meerdere malen in de vingers gesneden door te werken met kutmateriaal. Foto’s waarmee ik met geen mogelijkheid een mooi portret kon maken. En dan toch met mijn stomme kop proberen. Helemaal kut natuurlijk. Gelukkig heb ik daar veel van geleerd, maar toch trap ik er soms nog wel eens in. Vaak als een schilderij niet lukt, ligt het aan het beeldmateriaal waarmee ik werk. Dit kan de uitdrukking van iemands gezicht zijn, of de belichting die totaal niet interessant is, of de hoek van waaruit de foto is genomen. Hoe dan ook. Als de basis slecht is zal het schilderij eronder gaan lijden. Dus kies ik een goede foto of een basis van waaruit ik het schilderij ga maken.

Ingrediënt 3: balans

Een juiste balans tussen abstractie en realisme

Je hebt vast wel eens de uitdrukking gehoord ‘less is more’. Mooie uitdrukking, maar wat wordt er nou eigenlijk mee bedoelt? Met less is more richt je je op de beeldende kracht van de abstracte delen van het schilderij. Als je als kunstschilder werkt met abstracte delen sta je vaak voor de uitdaging, hoe veel van mijn realistische delen van mijn schilderij werk ik uit en hoeveel laat ik abstract? Abstractie lijkt minder belangrijk, maar vormt een essentieel onderdeel van het totale beeld. De oude meesters waren zich hier al heel erg van bewust. Neem bijvoorbeeld de werken van Rembrandt. In veel van zijn schilderijen zijn grote delen donker of vallen weg in de achtergrond van het schilderij. Hiermee stuurt hij de aandacht van de kijker naar het onderwerp van het schilderij. Daardoor lijken de donkere abstracte delen ondergeschikt aan het realisme. Niks is minder waar. De twee versterken elkaar. Het een kan niet zonder het ander. Het vinden van de juiste balans tussen ‘wat werk ik uit’ en ‘wat niet’ is wellicht het lastigste principe van een goed kunstwerk. Hoe weet ik nou wanneer ik een juiste balans hebt tussen abstractie en realisme? Ik kan je eerlijk vertellen. Dat weet je eigenlijk nooit zeker. Wat voor de een de juiste balans is ervaart de ander als uit balans. Ook hierbij gaat het weer om gevoel. Daarnaast zijn experimenteren, proberen en lef hebben, belangrijke eigenschappen om als kunstenaar te zoeken naar die juiste balans. Ga er daarbij maar vanuit dat je hem niet altijd zult vinden. Niet elk werk is een meesterwerk. Maar elk werk wat geen meesterwerk is, vormt de basis voor het volgende meesterwerk. Mits je niet opgeeft.

Ingrediënt 4: Stijl

Een duidelijke kenmerkende eigen stijl

Wat ik het meest bewonder aan een schilderij is de stijl waarin het is geschilderd. Dit is ook het eerste wat mij opvalt als ik naar een kunstwerk kijk. Een stijl is onmiskenbaar. Iedereen heeft een eigen stijl. Dat zit in je. Net zoals iedereen een eigen stemklank heeft, een eigen handschrift, manier van praten en een typerende manier van bewegen. Als kunstenaar wil je die eigen stijl verder ontwikkelen en verbeteren. Dit maakt jou namelijk uniek. De vraag is alleen: Hoe ontwikkel je die eigen stijl? allereerst door gewoon te doen. Als jij als schilder veel gaat schilderen ontdek je bepaalde technieken en methoden die langzaamaan bijdragen aan de ontwikkeling van jouw stijl. Hoe meer je schildert hoe typerender jouw stijl zal worden. Wat mij ook heel erg helpt is naar andere kunstenaars kijken en hun stijl leren te kopiëren. Nu denk je misschien, ja ik ga toch geen Rembrandt naschilderen. Dan zeg ik ‘waarom niet?’ Het kan je heel erg helpen om te onderzoeken wat hij doet en hoe hij te werk gaat. Dat hoeft niet persé Rembrandt te zijn, maar kijk in ieder geval naar kunstenaars die jij inspirerend vindt en onderzoek hoe ze te werk gaan. Zo leer je de technieken en methoden van andere kunstenaars toe te voegen aan jou totaal assortiment van vaardigheden als schilder. Dit draagt op zijn beurt weer bij aan de verdere verfijning en ontwikkeling van jouw eigen stijl.

Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om zoveel mogelijk jou eigen stijl te verbergen. Dit zie je bijvoorbeeld bij het hyperrealisme. Een stroming waar ik veel bewondering, maar weinig waardering voor heb. Iets zo realistisch naschilderen dat foto en kunstwerk niet meer van elkaar te onderscheiden zijn is in mijn ogen behoorlijke tijdverspilling. Knap is het zeker, maar inspirerend is het niet. Ik moedig mensen daarom vooral aan om te durven. Knal, smijt, gooit of spuug desnoods die verf op het doek om de gewenste effecten te creëren. Maar ga niet dagen lang peuteren op een schilderij wat uiteindelijk niet meer van een foto te onderscheiden is. Totale zinloze inspanning in mijn ogen. Aan de andere kant. Als jij gelukkig wordt van 200 uur peuteren met een piepklein penseeltje, moet je dat vooral lekker gaan doen.

Ingrediënt 5: Compositie

Een krachtige compositie

Een goede compositie is niet zomaar iets. Er komt ongelooflijk veel bij kijken. Net als de balans tussen abstractie en realisme is het zoeken naar en vinden van de juiste compositie in een kunstwerk een flinke uitdaging. Compositie is balans. Maar het mag ook uit balans lijken. Het zoeken naar de juiste compositie vind ik vaak een heerlijk proces. Met fotoshop kan ik hier soms uren mee bezig zijn.

Wat is een goede compositie?

Om tot een goede compositie te komen stel ik mezelf een of meerdere van de volgende vragen. Waar op het doek ga ik wat schilderen? Welke vlakken en lijnen ga ik gebruiken? Welke kleuren? Diagonalen? Of juist horizontale en verticalen? Wat komt op de voorgrond? Wat op de achtergrond? Hoe kader ik het in? Al deze vragen helpen mij vorm te geven aan het schilderij. Onthoud wel dat een compositie ook weer subjectief is. Wat de één een mooie compositie vindt, is voor de ander misschien een storend beeld. Voor mij persoonlijk staat de inkadering van het beeld heel hoog in de voorwaarden voor een goede compositie. Als ik een schilderij begin kijk ik als eerste naar de inkadering van het object op het beeld. Zo weet ik meteen met welke vlakken in het beeld ik te maken heb. Die vlakken kan ik vervolgens weer invullen met abstracte vormen. Dit is één manier om met een compositie bezig te zijn. Het geheim zit hem in balans. Net als bij abstractie en realisme. Ik denk altijd goed na over vlakken, kleuren en wel of niet uitgewerkte delen. Helemaal als ik abstract werk is compositie essentieel.

Ingrediënt 6: Verhaal

De kracht van een goed verhaal

Ik weet nog heel goed dat we op de academie een vak kregen dat heette beeld en concept. Dit is alweer 14 jaar geleden. Het werd gegeven door Kees. Een warrige docent van ergens in de 50. Hij leerde ons na te denken over het concept achter het beeld. Of eigenlijk, wat wil je vertellen met het kunstwerk dat je maakt? Wat is je verhaal achter je werk? Ik vond het een klotevak. Ik had niks met het verhaal. Mij ging het om het beeld. Deze overtuiging heb ik jarenlang vastgehouden. Dit werkte prima, totdat ik besloot om mijn centen te verdienen als kunstenaar. Ik realiseerde mij dat schilderen leuk is, maar als je niks te vertellen hebt verlies je op den duur zelf de interesse in wat je maakt. Hoe gaaf het ook is wat je doet. Zonder een waarom of een reden, een verhaal achter wat je doet, zijn je creaties inhoudsloos. Ik kreeg steeds minder zin om te schilderen. Ik begreep maar niet waarom. Totdat ik toevallig eens een Tedfilmpje voorbij zag komen op YouTube. Het was een Ted talk van Simon Sinek: ‘Start with the why’ was de titel.Sinek legt in zijn talk uit hoe belangrijk het is voor bedrijven, maar ook voor mensen om te weten waarom ze doen wat ze doen. Wat willen ze vertellen, wat is hun verhaal? Als je begint met je waarom, dan volgt de rest vanzelf. Het triggerde mij om hier zelf over na te denken. Wat wil ik nou eigenlijk vertellen?

Wij mensen zijn dol op verhalen. We kijken films, lezen boeken, spelen games en luisteren naar elkaar als we vertellen wat we hebben meegemaakt. Voordat wij mensen kon schrijven maakten we al beeldende kunstwerken. Denk aan de grottekeningen van holbewoners van tienduizenden jaren geleden. Ze vertelden een verhaal. Ook de schilderkunst is ooit ontstaan om verhalen te vertellen. Het fenomeen storytelling is wellicht belangrijker dan ooit geworden in een tijd waarin alles sneller en gehaaster gaat. Neem als voorbeeld Instagram. Waarom volgen we mensen op Instagram? Omdat we hun verhaal willen weten. We vinden iemand interessant en we gaan die persoon volgen. Hoe langer we die persoon volgen, hoe meer we te weten komen over zijn of haar verhaal. Elke foto die iemand post is een extra stukje van het verhaal.

Ondertussen ben ik de kracht van het verhaal gaan integreren in mijn werk. Het beeld is nog steeds ontzettend belangrijk voor mij, maar als ik begin met een schilderij denk ik nu ook na over wat ik wil vertellen. Zomaar iets schilderen werkt gewoon niet meer. Het geeft mij weinig voldoening en maakt mijn werk minder interessant. Bovendien, wat moet ik mensen vertellen als ze mij vragen: ‘Wow gaaf schilderij, maar wat is de gedachte erachter?’ Ja, dan sta ik mooi met mijn bek vol tanden. Dit is in het verleden vaak genoeg gebeurd. Het is heerlijk om achter de vakbekwaamheid van mijn werk te staan. Ook is het heerlijk om trots te zijn op een beeld wat ik gecreëerd hebt. Maar als ik ook nog eens een ongelooflijk goed verhaal heb bij mijn werk. Dan ben ik pas echt voldaan.

conclusie

Dat zijn ze dan. Mijn 6 basis ingrediënten die nodig zijn voor het maken van een perfect schilderij. Elk schilderij blijft voor mij een uitdaging en dat is maar goed ook. Als schilderen eenvoudig zou zijn zal de verveling snel toeslaan. Deze 6 principes geven mij de handvatten die ik nodig heb om de garantie op een goed werk groter te maken. Dit wil niet zeggen dat elk schilderij een perfect schilderij is. Was het maar zo’n feest. Sterker nog. Over het grootste deel van wat ik maak ben ik ontevreden. Dit is frustrerend en motiverend tegelijk. Want van elk kunstwerk leer ik weer iets meer, waardoor het volgende werk weer net iets beter kan zijn.

Ik hoop dat deze ingrediënten je inspireren om zelf mee aan de slag te gaan. Of misschien vind je het gewoon leuk om te lezen hoe een kunstenaar als ik te werk gaat. Hoe dan ook.

Bedankt voor het lezen

En tot de volgende blog!